توسعه تئوری چشم‌انداز با نقاط مرجع چندگانه در تصمیم‌گیری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف: یکی از رویکردهای مطرح در حوزه تصمیم‌گیری چندمعیاره، نظریه مطلوبیت چندشاخصه است که بر اساس تئوری مطلوبیت مورد انتظار مدل‌سازی شده است. نقطه تمایز اساسی میان روش‌های برگرفته از نظریه مطلوبیت با سایر روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه، در تعریف نقش تابع ارزش است. یکی از نظریه‌هایی که در انتقاد به تئوری مطلوبیت مورد انتظار شکل گرفته، تئوری چشم‌انداز است. یکی از سؤال‌های پژوهشی مهم در حوزه تصمیم‌گیری آن است که چگونه می‏توان از تئوری چشم‌انداز در روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه استفاده کرد. پژوهشگرانی در سال‌های اخیر، به بررسی این موضوع پرداخته‌اند؛ اما با وجود این، کاستی‌هایی در به‌کارگیری این تئوری در روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه، از جمله در تعیین نقطه مرجع وجود دارد. محاسبات تئوری چشم‌انداز به هر نقطه مرجعی این اجازه را می‌دهد که به‌کار گرفته شود؛ اما به نقاط مرجع چندگانه اجازه نمی‌دهد که به‌طور هم‌زمان در نظر گرفته شوند، بنابراین، در این حوزه به تئوری‌هایی نیازمندیم که بتواند امکان تعامل چندین نقطه مرجع را فراهم آورد.
روش: در این پژوهش از سه نقطه مرجع برای توسعه مدل تئوری مطلوبیت چندشاخصه بهره گرفته شده است. این سه نقطه مرجع به‌طور هم‌زمان مدنظر قرار می‌گیرند.
یافته‌ها: مدل توسعه‌یافته در قالب تعاریف و روابط ریاضی ارائه شده و قابلیت کاربرد آن با به‌کارگیری یک مثال و بر پایه داده‌های مربوط به برگزیدن تأمین‌کنندگان قطعات هواپیما نشان داده شده است.
نتیجه‌گیری: مدل پیشنهادی مشکل بی‌توجهی به نقاط مرجع چندگانه به‌طور هم‌زمان را برطرف می‌کند و شکاف پژوهشی موجود در حوزه ادبیات تصمیم‌گیری را پوشش می‌دهد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing Prospect Theory with Multiple Reference Points in Decision Making

نویسندگان [English]

  • Zahra Nemati 1
  • Mohammad Reza Mehregan 2
  • Mahnaz Hosseinzadeh 3
1 Ph.D Candidate, Department of Industrial Management, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 , Prof., Department of Industrial Management, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Assistant Prof., Department of Industrial Management, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Objective: Multi-attribute utility theory is one of the approaches in multi-attribute decision-making. It is developed based on the logic of the expected utility theory. The main difference between the methods derived from the expected utility theory and multi-attribute decision-making methods is defining the role of the value function. The prospect theory was emerged to criticize the expected utility theory. An issue open to controversy in the field of decision-making is how to apply the prospect theory in developing multi-attribute decision-making methods. Some research has attempted to address the issue in recent years, yet there are shortcomings in applying this theory in multi-attribute decision-making methods, including determining the reference point. The prospect theory calculations permit any reference point to be involved but do not allow multiple reference points to be considered simultaneously. In this area, theories capable of providing interaction of several references points simultaneously are needed.
Methods: In this paper, three reference points were used and considered simultaneously to develop a multi-attribute utility theory model.
Results: The developed model was presented in the form of definitions and mathematical relations and its applicability was shown using an example and based upon the data related to the selection of aircraft suppliers.
Conclusion: The proposed model is able to solve the problem of not paying attention to multiple reference points simultaneously and can cover the research gap in the field of decision-making literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Multi-Attribute Decision Making (MADM)
  • Prospect theory
  • Multi-attribute utility theory
  • Value function

مراجع

تیلر، ریچارد (1396). کج رفتاری، شکل‏‏‏گیری اقتصاد رفتاری (بهنام شهائی، مترجم)، تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
رضوی، سید حسین،‏ هاشمی، شیده سادات، عموزاد مهدیرجی، حنان (1393). تصمیم‏‏‏گیری چندشاخصه در شرایط اطمینان و عدم اطمینان. تهران: انتشارات ترمه.
سعیدی، علی و فرهانیان، سید محمدجواد (1394). مبانی اقتصاد و مالی رفتاری. تهران: انتشارات بورس.
 
References
Barberis, N. C. (2013). Thirty years of prospect theory in economics: A review and assessment. Journal of Economic Perspectives, 27(1), 173-96.
Bernoulli, D. (1873). Exposition of a new theory on the measurement of risk. Econometrica, 22(1), 23-36.
Heath, C., Larrick, R. P., & Wu, G. (1999). Goals as reference points. Cognitive psychology, 38(1), 79-109.
Hu, J., Chen, P., & Chen, X. (2014). Intuitionistic random multi-criteria decision-making approach based on prospect theory with multiple reference intervals. Scientia Iranica. Transaction E, Industrial Engineering, 21(6), 2347.
Hu, J.H., Chen, X.H. & Liu, L.M. (2009). Multi-criteria decision making method based onlinguistic evaluation and prospect theory, Control and Decision, 24, 1477–1482.
Jun-Hua, H., & Yi-Wen, Z. (2009, June). Prospect theory based multi-criteria decision making method. In 2009 Chinese Control and Decision Conference (pp. 2930-2934). IEEE.
Kahneman, D, & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263-292.
Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. Macmillan.
Keeney, R. L., & Raiffa, H. (1993). Decisions with multiple objectives: preferences and value trade-offs. Cambridge university press.
Koop, G. J., & Johnson, J. G. (2012). The use of multiple reference points in risky decision making. Journal of Behavioral Decision Making, 25(1), 49-62.
Liu, P., Jin, F., Zhang, X., Su, Y., & Wang, M. (2011). Research on the multi-attribute decision-making under risk with interval probability based on prospect theory and the uncertain linguistic variables. Knowledge-based systems, 24(4), 554-561.
Liu, P., Jin, F., Zhang, X., Su, Y., & Wang, M. (2011). Research on the multi-attribute decision-making under risk with interval probability based on prospect theory and the uncertain linguistic variables. Knowledge-based systems, 24(4), 554-561.
Liu, P., Jin, F., Zhang, X., Su, Y., & Wang, M. (2011). Research on the multi-attribute decision-making under risk with interval probability based on prospect theory and the uncertain linguistic variables. Knowledge-based systems, 24(4), 554-561.
Liu, S., Liu, X., & Liu, D. (2017). A prospect theory based MADM method for solar water heater selection problems. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 32(3), 1855-1865.
Lopes, L. L., & Oden, G. C. (1999). The role of aspiration level in risky choice: A comparison of cumulative prospecttheory and SP/A theory. Journal of Mathematical Psychology, 43, 286–313.
March, J. G. (1988). Variable risk preferences and adaptive aspirations. Journal of Economic Behavior and Organization, 9, 5–24.
March, J. G., & Shapira, Z. (1992). Variable risk preferences and the focus of attention. Psychological Review, 99, 172–183.
Mellers, B. A., Schwartz, A., Ho, K., & Ritov, I. (1997). Decision affect theory: Emotional reactions to the outcomes of risky options. Psychological Science, 8(6), 423-429.
Pitcher, C. (2008). Investigation of a behavioural model for financial decision making.
Razavi, S.H., Hashemi, Sh., Amozadmahdirji, H. (2014). Multi- criteria decision making in terms of certainty and uncertainty Tehran: Terme Press. (in Persian)
Saeedi, A., Farahanian, S.M.J. (2015). Fundamentals of Behavioral Economics and Finance, Tehran, Exchange Press. (in Persian)
Salminen, P., & Wallenius, J. (1993). Testing prospect theory in a deterministic multiple criteria decision‐ making environment. Decision Sciences, 24(2), 279- 294.
Thaler, R. (2017). Misbehaving: The Making of Behavioral Economics. (Shahaei, B., Trans.). Tehran. Ketab Mehrban Press Institute. (in Persian)
Suhonen, N. (2007). Normative and descriptive theories of decision making under risk: A short review. Discussion Papers, (49).
Sullivan, K., & Kida, T. (1995). The effect of multiple reference points and prior gains and losses on managers’ risky decision making. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 64, 76–83.
Tversky, A., & Kahneman, D. (1992). Advances in prospect theory: Cumulative representation of uncertainty. Journal of Risk and uncertainty, 5(4), 297-323.
Von Neumann, J., & Morgenstern, O. (1953). Theory of games and economic behavior. Princeton university press.
Wang, X. T., & Johnson, J. G. (2012). A tri-reference point theory of decision making under risk. Journal of experimental psychology: general, 141(4), 743-756.
Wilton, E., Delarue, E., D’haeseleer, W., & van Sark, W. (2014). Reconsidering the capacity credit of wind power: Application of cumulative prospect theory. Renewable energy, 68, 752-760.
Wu, Y., Xu, C., & Zhang, T. (2018). Evaluation of renewable power sources using a fuzzy MCDM based on cumulative prospect theory: A case in China. Energy, 147, 1227-1239.
Zhu, J., Ma, Z., Wang, H., & Chen, Y. (2017). Risk decision-making method using interval numbers and its application based on the prospect value with multiple reference points. Information Sciences, 385, 415-437.
مدیریت صنعتی
دوره 13، شماره 4
1400
صفحه 580-605

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار